Pacjent nadwzroczny i krótkowzroczny różnią się bardziej niż moglibyśmy przypuszczać. Skąd te różnice? Przecież w obu wypadkach mamy do czynienia z wadą wzroku, którą korygowały do tej pory okulary bądź soczewki, a teraz decydujemy się na laser. Zgoda. Jednak zarówno historia rozwoju wady wzroku, jak i parametry układu wzrokowego różnią się między takimi pacjentami znacząco. Poczytajmy jak to wygląda w szczegółach.
Krótkowidz widzi blisko, a dalekowidz daleko?
Nie zliczymy ile takich mitów obalaliśmy w gabinecie. Pierwsza część zdania jest bardzo prawdziwa. Krótkowidz ma zbyt silną moc łamiącą oka, przez co obraz dalekich przedmiotów powstaje u niego przed siatkówką. Nie mogą być widziane ostro, gdyż nie ma mechanizmu w naszym oku, który by to umożliwił. Krótkowidz może widzieć dobrze wyłącznie przedmioty położone blisko, w zależności od wielkości wady, będzie to albo 2 metry albo 50 centymetrów (im większa wada tym widzimy ostro na krótszy dystans). Aby poprawić ostrość wzroku do dalekich odległości przepisana jest korekcja – okulary lub soczewki kontaktowe ujemne. Po osiągnięciu odpowiedniego wieku i przy pozytywnej kwalifikacji oko krótkowzroczne może zostać poddane zabiegowi laserowemu wady wzroku.
Odnosząc się natomiast do widzenia osoby nadwzrocznej należy rozpatrywać kilka scenariuszy. W oku dalekowzrocznym (którego moc łamiąca jest zbyt słaba) obraz przedmiotów, na które patrzymy, powstaje za siatkówką. To w wielu przypadkach nie stanowi ograniczenia w ostrym widzeniu. Akomodacja oka (czyli zdolność soczewki ocznej do zmiany kształtu na bardziej wypukły) pomaga. Taki mechanizm przenosi obraz zza siatkówki do dołeczka. Dzięki temu, daleki obraz jest ostry. Niestety nie ma nic za darmo. Akomodacja, która jest nadużywana (tak naprawdę powinna nam służyć wyłącznie do prawidłowego widzenia bliskich, a nie dalekich odległości, czyli pomagać w pracy wzrokowej z bliży) szybciej potrzebuje wsparcia.
Osoby nadwzroczne często nie wiedzą o swojej wadzie wzroku, jeśli tzw. amplituda ich akomodacji jest wystarczająco duża i po prostu widzą na co dzień dobrze. Wówczas dopiero słabnąca z wiekiem akomodacja, daje się we znaki i dalekowidz niekorygowany do tej pory w wieku 30-40 lat sięga po okulary i narzeka na widzenie zarówno bliskie, jak i dalekie. Dlatego ważne są regularne badania wzroku, które pomogą wykryć wadę wzroku i w odpowiedniej chwili wdrożyć korekcję. Innym typem dalekowidza jest ten, którego wrodzona wysoka nadwzroczność i niedomagająca akomodacja sprawiły, że widzenie nie jest ostre ani do dalekich, ani tym bardziej do bliskich odległości. Zaprzeczamy tu nagłówkowi, który traktował o dobrym dalekim widzeniu u naszego nadwzrocznego pacjenta. Nic bardziej mylnego.
Z reguły dalekowidz albo widzi dobrze do każdej albo do żadnej odległości. Z tym wyjątkiem, że w pierwszym wypadku zazwyczaj nie wie, że ma wadę wzroku. Korekcja w nadwzroczności, to okulary lub soczewki kontaktowe o mocach dodatnich. I podobnie, jak u krótkowidza, przy sprzyjających parametrach oka oraz osiągnięciu właściwego wieku, możliwa jest tu korekta wady wzroku laserem.
Kształtowanie wady wzroku przez lata
W gabinecie okulistycznym lub optometrycznym zawsze padnie pytanie jak do tej pory wyglądała pańska korekcja? Ku zaskoczeniu krótkowidza, usłyszy dodatkowo: czy wada pojawiła się z początkiem szkoły podstawowej? A dalekowidz odpowie twierdząco na: Podejrzewam, że nie nosił pan okularów zbyt często? I tu nie ma mitów. Historia korekcji krótkowidza i dalekowidza różnią się w dużej mierze.
Krótkowzroczność przyczyny
Krótkowzroczna wada wzroku jest można powiedzieć, aktualnie na czasie. Dużo się o niej mówi, a media straszą epidemią krótkowzroczności w przeciągu kilku lat. Tak też jest, że można pisać w tym temacie bardzo długo, gdyż okazuje się, że wpływ na powstanie tej wady ma wiele czynników, z czego genetyczny, nie musi stać na pierwszym miejscu.
Na szczęście, najnowsze doniesienia wskazują również na to, że wadę tę można z powodzeniem kontrolować i hamować jej progresję, co jest już w wielu polskich gabinetach praktykowane. Krótkowzroczność zaczyna się objawiać najczęściej w wieku szkolnym, w postaci -0.50 do -1.00 dioptrii. To ważne, aby już wtedy sięgnąć po właściwą korekcję, po to aby na siatkówce oka dziecka przez cały czas obraz był prawidłowy i ostry oraz aby taki właśnie został zapamiętany przez mózg. Ponadto badania wykazują, że niedokorygowanie stanowi bodziec do progresji przyrostu na długość gałki ocznej, a co za tym idzie pogłębiania się krótkowzroczności. Istotnie ważne w higienie pracy wzrokowej jest zachowanie właściwej odległości między okiem a czytanym/oglądanym z bliska obrazem, przerwy w nauce (tu mamy na myśli wysiłek wzrokowy do bliży i skupianie się na bliskim dystansie przez zbyt długi czas), przebywanie na świeżym powietrzu w świetle dziennym.
Dowiedziono, że nieprzestrzeganie tych zasad prowadzi do przyrostu krótkowzroczności w tempie szybszym niż potoczyłoby się to standardowo. Zazwyczaj krótkowzroczność, która rozpoczęła się w wieku szkolnym osiąga wielkość -5 .00 do -6.00 dioptrii w wieku dorosłym i wtedy przestaje postępować. Niestety nie dzieje się tak zawsze. Bywają oczy bardzo wydłużone ze znacznie większymi ujemnymi wadami wzroku, które dotknęła wysoka krótkowzroczność (czasem zwana patologiczną). Jest to zwykle niemiarowość dziedziczna, z którą wiążą się charakterystyczne zmiany na dnie oka.
Taka wada może postępować znacznie dłużej. Niektóre osoby dotyka krótkowzroczność młodych dorosłych, kiedy to potrzeba korekcji objawia się dopiero około 22-28 r.ż. Wówczas pogłębienie wady może występować, ale nie w takim stopniu jak młodzieńcza krótkowzroczność, Jakiego pochodzenia jest krótkowzroczność młodego dorosłego? Wynika na ogół ze zbyt wysokiego napięcia akomodacyjnego, czyli zbyt intensywnej pracy wzrokowej do bliskiej odległości.
Dalekowzroczność – objawy
Dalekowidz to pozornie szczęściarz, który nie potrzebuje korekcji tak szybko jak krótkowidz. Tak naprawdę w nadwzroczności występuje wiele innych problemów. Znacznie częściej występują zezy związane z niedomogą akomodacji, konwergencji, dywergencji – lub ich ekscesem. Wiąże się to z nieprawidłowym ustawieniem oczu (zezem ukrytym lub jawnym).
Ponadto, przy niedomodze akomodacji pacjent nie widzi dobrze ani z bliskiej ani z dalekiej odległości i tu bez okularów ani rusz. W zastosowanej korekcji obraz w oku krótkim – nadwzrocznym, nie jest zwykle tak ostry, jak przy krótkowzroczności podobnego stopnia. Do korekcji dalekowzroczności też znacznie trudniej jest się przyzwyczaić. Natomiast nieskorygowana przez długi czas nadwzroczność prowadzi częściej do objawów tzw. astenopii, przez stale napiętą akomodację:
- zmęczenie oczu
- bóle oczu
- bóle głowy
- łzawienie
- bóle brzucha
- mdłości
Co więcej dalekowidz, którego dotknęła duża wada wzroku może cierpieć na niedowidzenie. W tym wypadku żadna korekcja nie jest w stanie podnieść ostrości wzroku.
Jak w obu przypadkach działa laserowa operacja wzroku?
Proces kwalifikacji i przygotowania pacjenta do zabiegu jest podobny. Z tą różnicą, że u osób z problemami z widzeniem obuocznym nieraz zalecane są ćwiczenia wzrokowe i/lub zastosowanie odpowiedniej korekcji jeszcze przed operacją wady wzroku. Zdecydowanie częściej ma to miejsce u pacjentów nadwzrocznych. Zabieg laserowy na oczy ma na celu zmianę kształtu rogówki, do takiego, aby moc oka stała się miarowa. Oznacza to, że chcemy uzyskać bardziej płaską rogówkę u krótkowidza, dzięki czemu załamywane promienie świetlne trafią na siatkówkę. Dalekowidz natomiast potrzebuje, zwiększenia mocy optycznej rogówki.
Można to uzyskać poprzez nadanie jej bardziej stromego kształtu. Jak to przebiega w praktyce? Na oko krótkowzroczne laser excimerowy działa bardziej centralnie, tak by wypłaszczyć rogówkę na samym jej środku – stamtąd tkanka zostaje odparowana w kilka sekund. W przypadku dalekowidza, na jego rogówkę laser zadziała bardziej obwodowo. Dzięki odparowaniu tkanki w pewnej odległości od środka rogówki uzyskujemy bardziej stromy kształt w jej centrum.
Takie postępowanie zapewnia skorygowanie obu pacjentów I uzyskanie najwyższej możliwej ostrości wzroku. W zależności od występujących parametrów oka dla opisywanych dwóch grup pacjentów rodzaj zabiegu może się nieco różnić. W obu wypadkach najczęściej proponowany jest femtolasik, co oznacza że w pierwszym etapie zabiegu odpreparowuje się z pomocą lasera femtosekundowego cienki płatek rogówki. Następnie będzie działał laser excimerowy i to proces jego programowania oraz procedura ablacji mogą być różne. U krótkowidza częściej wystąpi zabieg vDesign, natomiast u dalekowidza Topoguided. Dlaczego? Sprawdź to. Zbadaj wzrok w Optegra (dawniej Vidium Medica) i zobacz co według nas będzie najlepsze dla twojego oka.
Bibliografia:
- Cooper J., Tkatchenko A.V. A Review of Current Concepts of the Etiology and Treatment of Myopia. Eye Contact Lens. 2018 Jul; 44(4): 231-247. doi: 10.1097/ICL.0000000000000499. PMID: 29901472; PMCID: PMC6023584.
- Majumdar S., Tripathy K. Hyperopia. 2020 Aug 16. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2020 Jan–. PMID: 32809551.
- Sakimoto T., Rosenblatt M.I., Azar D.T. Laser eye surgery for refractive errors. Lancet. 2006 Apr 29; 367(9520): 1432-47. doi: 10.1016/S0140-6736(06)68275-5. PMID: 16650653.
- Pojda S.M. (red.). Okulistyka w kropelce czyli wiadomości z diagnostyki i udzielania pomocy lekarskiej w chorobach oczu dla lekarzy i studentów medycyny. Wydanie II poprawione. Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice 2006.
- https://www.allaboutvision.com/visionsurgery/