Jaskra, cicha, podstępna choroba, która uszkadza stopniowo wzrok to niebezpieczeństwo, któremu możemy zapobiec, tylko wtedy, gdy badamy się regularnie. Oznacza to nie coroczny dobór nowych okularów w salonie optycznym, ale badanie oka u okulisty z poszerzeniem źrenic i sprawdzeniem dna. Taka procedura powinna mieć miejsce przynajmniej raz na dwa lata, a po 40. roku życia obowiązkowo co roku. Przecież powtarzamy jak mantrę: lepiej zapobiegać niż leczyć, ale czy sami stosujemy się do dobrze znanych słów? Czy profilaktyka zdrowotna wchodzi Polakom w krew? Powoli, powolutku…
Nie sposób mówić o jaskrze bez podkreślania roli badań kontrolnych wzroku w gabinecie lekarskim. Dlaczego? Jaskra nie daje objawów przez bardzo długi czas, aż w 80% przypadków. A gdy jest za późno…zaczynamy się leczyć. Zwróćmy na to szczególną uwagę, jeśli znajdujemy się w grupie ryzyka. A badanie wzroku nie boli, prawda? Chyba, że zapieką nas krople poszerzające źrenicę ?.
Czy zachoruję na jaskrę?
Do osób, które może dotknąć problem neuropatii jaskrowej to wszyscy ci, którzy cierpią na:
- choroby niedokrwienne – np. anemię,
- cukrzycę,
- krótkowzroczność patologiczną,
- objaw Reynauda, czyli zimne ręce i stopy,
- choroby serca – nadciśnienie, niskie ciśnienie tętnicze, hipotonię nocną,
- przeszły zawał lub udar,
- mają ponad 40 lat,
- migrenowe, napięciowe bóle głowy,
- wysoki cholesterol,
- palą tytoń,
- nadmiernie spożywają alkohol,
- żyją w ciągłym stresie.
Jaskra wiąże się przede wszystkim z tym, że zbyt wysokie ciśnienie w oku doprowadza do uszkodzenia nerwu wzrokowego. Zaniki jaskrowe prowadzą do ubytków w polu widzenia – ponieważ impulsy nerwowe niosące informację o obserwowanym obrazie nie mogą być poprawnie przekazywane do mózgu. Choruje siatkówka oka, więc nie widzimy prawidłowo.
Obniżanie ciśnienia w oku drogą do sukcesu
Przyczyną wysokiego ciśnienia w oku może być utrudniony odpływ cieczy wodnistej z oka z powodu zatorowania drogi odpływu lub zbyt intensywnego wydzielania płynu przez ciałko rzęskowe. Ciecz wodnista krąży od ciałka rzęskowego, przez źrenicę i spływa do kąta przesączania, które wypełnia tzw. siateczka beleczkowania (ang. trabecular meshwork). Kąt między rogówką a tęczówką utworzony jest właśnie z drobniutkich kanalików, które stanowią drogę odpływu płynu z oka. Jeśli beleczkowanie zostanie przytkane np. materiałem pseudoeksfoliacyjnym (w jaskrze wtórnej z zespołem rzekomego złuszczania PEX), barwnikiem (w jaskrze wtórnej barwnikowej) – odpływ cieczy zostaje zwężony. Metodą leczenia z wyboru w jaskrze otwartego kąta jest zabieg laserowy SLT – selektrywna trabekulektomia laserowa (ang. selective laser trabeculeplasty od angielskiej nazwy beleczkowania tabecular).
Leczenie jaskry
Leczenie jaskry polega na powstrzymywaniu lub minimalizowaniu pogarszania się widzenia, które jest jednak nieuniknione w naturalnym rozwoju choroby. Celem leczenia jest obniżenie ciśnienia śródgałkowego. Te metody leczenia niestety nie poprawiają widzenia bezpowrotnie utraconego w wyniku choroby. Jedną z najpopularniejszych sposób leczenia jaskry w jej wczesnym stadium jest regularne stosowanie kropli do oczu, w celu obniżania ciśnienia do poziomu tzw. ciśnienia docelowego. Ciśnienie docelowe to granica, przy której nie następuje progresja choroby. Jeśli leczenie farmakologiczne nie daje efektów i choroba dalej postępuje, stosuje się laseroterapię lub inną operację przeciw jaskrową.
1. Obniż poziom insuliny
Unikaj spożywania nadmiernej ilości cukrów i innych potraw, które podnoszą poziom cukru we krwi, a co za tym idzie zwiększają poziom insuliny. Aby zahamować rozwój jaskry, ogranicz spożywanie makaronów, pieczywa, białego ryżu, ziemniaków i słodyczy.
2. Dostarczaj organizmowi luteinę
Luteina to jeden z najbardziej popularnych naturalnych przeciwutleniaczy. Na nasze oczy działa podobnie jak filtr, który chroni przed szkodliwym działaniem promieni UV. Najwięcej luteiny znajduje się w rybach, zielonych warzywach (zielona i włoska kapusta, brokuły), kiełkach zbóż, jajach kurzych, natce pietruszki, nektarynkach, czarnych porzeczkach i awokado.
3. Jedz zdrowo – odpowiednia dieta może opóźnić rozwój choroby i zminimalizować jej objawy :
Jedz borówki
Te niepozorne owoce doskonale wpływają na pamięć, koncentrację i przede wszystkim na wzrok. Dzięki wysokiej zawartości antocyjanów borówka wzmacnia naczynia włosowate w oku, dzięki czemu jest ono lepiej odżywione i ukrwione.
Ogranicz spożywanie tłuszczów
Jedzenie zbyt dużej ilości tłuszczów pochodzenia zwierzęcego sprzyja zwyrodnieniu plamki. Dodatkowo utrudniają one wchłanianie kwasów tłuszczowych omega-3, które są budulcem tkanki nerwowej, także tej znajdującej się w siatkówce oka, oraz fotoreceptorów.
Witamina młodości
Witamina E ma największe właściwości przeciwutleniające. Chroni organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, które powodują obumieranie komórek tworzących tkanki gałki ocznej.
Witamina E w dużej ilości występuje w olejach roślinnych, a także w migdałach, margarynie, jajach, marchwi, mleku, brukselce, orzechach, kiełkach pszenicy oraz w zielonych warzywach.
4. SLT
Zabieg SLT odbywa się z wykorzystaniem lasera Tango Ellex Nd:YAG. Światło laserowe w tym wypadku, jednak jest bardzo delikatne i nie doprowadza do koagulacji tkanki okalającej działanie lasera (czyli jej termicznego uszkodzenia), a wręcz przeciwnie – regenerująco, gdyż delikatnie pobudza komórki barwnikowe śródbłonka do wzmożonej pracy. Pracować mają tzw. komórki żerne – makrofagi, których zadaniem jest pochłaniać barwnik i wszystko to, co zatkały kanaliki beleczkowania.
Tym samym droga odpływu cieczy wodnistej zostaje udrożniona. Zabieg poprzedniej generacji działający na siateczkę beleczkowania nosił nazwę ALT (ang. argon laser trabeculeplasty) i był bardziej inwazyjny, gdyż doprowadzał do koagulacji. Poszerzano wówczas odpływ, ale poprzez niszczenie komórek. W SLT nie ma o tym mowy, a dodatkowo, dzięki działaniu regenerującym SLT może być powtarzane w danym oku wielokrotnie w razie potrzeby. Zabieg ten wskazany jest w szczególności u osób z jaskrą młodzieńczą, w jaskrze początkowej i każdej jaskrze otwartego kąta.
Poprawa odpływu cieczy wodnistej przez beleczkowanie tym sposobem jest najlepszym wyborem gdy pacjenta cechuje słaba tolerancja leków, a spadek ciśnienia w oku po zastosowanym leczeniu był niewystarczający. Ponadto u pacjentów niechętnych do przyjmowania leków, a także do odbywania odpowiednio częstych wizyt kontrolnych SLT jest jedyną szansą na efektywne obniżenie ciśnienia ocznego. Oczywiście laserowanie SLT może być łączone z farmakoterapią i uznawane za niezwykle skuteczne. Blisko 75-85% pacjentów zyskuje poprawą w wynikach ciśnienia wewnątrzgałkowego, a obniżenie notuje się na 20-30%.
Trabekulektomia jest przetokową metodą operacyjną w jaskrze. Polega ona na wykonaniu przetoki łączącej komorę przednią i tylną w oku z przestrzenią śródtwardówkową. Dochodzi do wycięcia części niedrożnego beleczkowania i fragmentu kanału Schlemma. Taka operacja daje skuteczny i długotrwały efekt, jednak stosowana jest w dużych zmianach jaskrowych, które postępują szybko i wymagają natychmiastowej interwencji. Zdecydowanie do najmniej inwazyjnych leczniczych zabiegów przeciwjaskrowych należy aktualnie SLT.
5. Irydotomia IRT
Innym powodem utrudnionego odpływu cieczy wodnistej z oka może być zamykający się, a w skrajnym przypadku zamknięty kąt przesączania. Wówczas dla udrożnienia przepływu płynu wykonuje się irydotomię laserową. Jest to zabieg polegający na wykonaniu niewielkiego otworka w obwodowej tęczówce z wykorzystaniem lasera Ellex Tango:YAG. Otworek mieści się zazwyczaj na godzinie 1 lub 11, czyli na górze tęczówki. Utworzony otwór w tęczówce stanowi dodatkową alternatywną dla źrenicy drogę odpływu cieczy wodnistej z tylnej do przedniej komory oka. Obserwuje się spadek ciśnienia śródgałkowego u 85% pacjentów, którzy poddani zostali irydotomii. Zabieg laserowy jest zdecydowanie mniej inwazyjny niż stosowana chirurgicznie irydektomia.
Wszystkie zabiegi laserowe wykonywane w przypadku podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego są krótkotrwałe (ok. 5min), precyzyjne i bezbolesne. Działanie lasera jest krótkotrwałe i nie powoduje efektów ubocznych. To co jednak najważniejsze – zabiegi te dają bardzo dobre efekty w obniżaniu ciśnienia oka, a tym samym – hamują progresję neuropatii jaskrowej, czyli pozwalają przez dłuższy czas cieszyć się dobry wzrokiem. Jaskra? Zbadaj oczy i działaj, dopóki nie jest za późno!
Bibliografia:
[1] http://new-glaucoma-treatments.com/canaloplasty-for-glaucoma-eye-anatomy-png/
[2] https://www.2020eyes.co.uk/scr69/
[3] https://www.ophthalmica.gr/en/our-departments/trabeculoplasty-slt/
[4] https://i0.wp.com/ashwoodeye.com.au/wp-content/uploads/2016/09/Iridotomy.png?ssl=1
[5] https://www.aao.org/editors-choice/dysphotopsia-far-more-common-after-superior-laser-